door Hans Sanders (November 2010)
vier 17e eeuwse klokken in de toren
In de toren van de Sint Maartenskerk in Zaltbommel hangen vier 17e eeuwse bronzen klokken die speciaal voor deze kerk zijn gemaakt.
klokkenstoel
Drie klokken hangen in de klokkenstoel op de tweede verdieping van de toren. De grootste twee klokken in de klokkenstoel zijn uit 1634. Ze zijn gegoten door Peter III van Trier met zijn compagnons.
grote Van Trierklok
© Hans Sanders
© Hans Sanders
kleine Van Trierklok
© Hans Sanders
© Hans Sanders
Van Trier was een bekende gieter die een gieterij had in Nijmegen. Waarschijnlijk zijn de klokken ook daar gegoten, ofschoon het in die tijd ook wel gebruikelijk was dat de klokken bij het werk werden gegoten.
De derde klok in de klokkenstoel is gegoten door François de la Pax in 1669.
La Paxklok
© Hans Sanders
© Hans Sanders
De drie klokken in de klokkenstoel zijn alle drie luidklokken. De grote Van Trierklok doet bovendien ook dienst als slagklok. Hij geeft de hele uurslag. De beide Van Trierklokken wegen resp. ± 3400 kg en ± 2480 kg. De de La Paxklok weegt 1020 kg.
vierde klok
In het open stuk van de toren hangt de vierde klok. Deze is in 1698 gegoten door Alexis Juliën in een schuur op het erf van het Bommels Gasthuis. Van het resterende brons is toen ook het klokje in de dakruiter op het stadhuis aan de Markt gegoten. De Juliënklok (1060 kg) is een star opgehangen klok en is uitsluitend slagklok en geeft het halve uur aan.
museaal
Museaal staat in de kerk een buiten werking gestelde luidklok van de Gasthuistoren van Jasper Moer uit 1533 en de replicaklok die de grote Van Trierklok heeft vervangen van 1982 tot 2010.
de buiten werking gestelde luidklok van de Gasthuistoren
restauratie
In 2003 was een gescheurd klepeloog in de tweede Van Trier-klok reden tot de start van een actie om de klokken grondig te restaureren.
zie ook artikel in weekblad De Toren d.d. 03-07-2008.
klok en klepel
© Hans Sanders
© Hans Sanders
In de loop van 2010 vindt er een ingrijpende restauratie van de klokken en de klokkenstoel plaats en worden alle mankementen aan de klokken in de stoel verholpen. De replica van de grote van Trierklok wordt uit de toren gehaald en vervangen door de originele klok die jaren museaal was opgesteld in de kerk.
naar beneden takelen van een klok
© Hans Sanders
© Hans Sanders
Een video-reportage van Brabants Dagblad TV
over het transport en restauratie van de klokken
en een reactie van wethouder Romp.
over het transport en restauratie van de klokken
en een reactie van wethouder Romp.
Bij de restauratie is de scheur in de grote van Trierklok gelast, zijn de drie klepels vervangen en alle doorboringen dichtgelast. De kapotte klepelogen worden nieuw ingelast en de kroon van de la Paxklok vernieuwd. Ook zijn de gekrukte stalen luidassen vervangen door, zoals het oorspronkelijk was, rechte houten assen. Verder heeft de oude klokkenstoel, die in grote lijnen dateert uit de tijd van de bouw van de kerk, een grondige restauratiebeurt ondergaan.
onverantwoorde eerdere reparatie van de kroon van de de La Pax-klok
© Hans Sanders
© Hans Sanders
"Glockenschweisswerk Lachenmeijer" is een klein maar uiterst gespecialiseerd bedrijf. Het is gevestigd in het Noorden van de deelstaat Beieren vlakbij de grens met Baden Würtenberg. Op dit moment werken er vader Hans en zoon Thomas Lachenmeijer met twee medewerkers.
Vader en zoon Lachenmeijer bij de grote Van Trier-klok in de werkplaats
© Hans Sanders
© Hans Sanders
De firma Lachenmeijer is het juiste bedrijf om deze klus te klaren. Zij hebben al sinds 1924 ervaring met het lassen van klokken. Veel beroemde klokken zijn in Nördlingen onder handen genomen. Bijvoorbeeld; de St. Peterklok uit de Dom van Keulen met een gewicht van 25.000kg; de Gloriosa uit Erfurt 11.400 kg en vele andere ook uit Nederland. Zo is bijv. de grote van Wou-klok uit de Domtoren in Utrecht gerestaureerd.
gepast geluid
Op 11 september 2010 is het geheel weer op feestelijke wijze in gebruik genomen. De kerkgemeente kan weer gebruik maken van het drie-gelui en het luidschema weer inpassen in het liturgisch jaar. Bij uitvaarten kan er weer geluid worden op een speciale manier. Bij algemene feestdagen en herdenkingen kan er weer gepast geluid worden.
25 November 2010
Hans Sanders
ingebruikname van de gerestaureerde klokken
Tijdens de Open Monumentendag op 11 september 2010
worden de gerestaureerde klokken voor het eerst geluid.
Opname: Jan Bervaes. www.deweekkrant.nl/de_toren
Op 14 mei 2011 worden de klokken speciaal geluid tijdens
de excursie van het Utrechts Klokkenluiders Gilde.
de excursie van het Utrechts Klokkenluiders Gilde.
Klok 1, van Trier, Philipsen & Evertsen, 1634, 177,2 cm, 3340 kg, Bes0
Klok 2, van Trier & Philipsen, 1634, 155,8 cm, 2480 kg, Des1
Klok 3, Francois Delapaix, 1669, 120,3, 1020 kg, Es1
een fotoverslag van uit uit de toren hijsen van de klokken kunt u hier downloaden.
een verslag van het bezoek aan de klokkengieterij in Duitsland kunt u hier downloaden.
officiële website van de Sint Maartenskerk:
